Beter leren kijken

Visuele skills in een wereld vol afleiding. Stefan van der Stigchel. Maven Publishing, 2024.
Wat een fijn boek met mooie inzichten. Wat mij betreft het lezen meer dan waard. Een paar quotes uit de inleiding van het boek die mij stimuleerde om verder te willen lezen:
- ….je hebt geen speciale gave nodig om met aandacht te leren kijken.
- Je interpreteert de binnenkomende informatie met als gevolg dat wat jij ziet slechts één mogelijke interpretatie van de werkelijkheid is. En die is per definitie gekleurd door je verwachtingen en eerdere ervaringen.
- Sociale media stimuleren vluchtig kijkgedrag misschien nog wel het meest (…).
- Als je je ervan bewust bent dat aandachtig kijken een knop is die je kunt aanzetten, zul je (…) minder vaak klakkeloos aanvaarden.
Het boek heeft de volgende hoofdstukken:
Observeren kun je leren
Wat is aandachtig kijken?
Wees bescheiden over je waarneming
Intermezzo (filosofische kijk op onze waarneming)
Zoom in en uit
Stel jezelf de juiste vragen
Kijk same
Kijk lang: de twee fases van aandachtig kijken
Het nut van visuele skills in een samenleving vol bubbels er filters
In het eerste hoofdstuk vertelt Van der Stigchel onder andere over superherkenners. Middels een QR-code kun je kijken of je zelf een superherkenner bent. Dat is leuk om te doen! Observeren kun je leren, maar beter worden in het herkennen van gezichten niet. Dat is een aangeboren vaardigheid.
Dit wist ik niet en vond ik een leuk feitje: er is de afgelopen jaren vrij uitgebreid onderzoek gedaan naar de positieve effecten van kunstonderwijs op de prestaties van artsen. Door kunst te observeren ontwikkelen artsen betere observatieskills. Het hoofdstuk staat vol met andere interessante feitjes. Handig, want veel daarvan kan ik gebruiken bij observaties in mijn werk.
De auteur staat in hoofdstuk 2 stil bij twee breinnetwerken die betrokken zijn bij met aandacht kijken. Het standaardnetwerk (automatische piloot) en het concentratienetwerk*. Ook staat hij stil bij hoe je kunt omgaan met externe afleidingen: stoorzenders verwijderen, korte periodes van concentratie opbouw. Maar ook bij hoe je om kunt gaan met interne afleiding en wat de juiste balans is tussen focus en rust. Ik herkende het voorbeeld van ’toerist zijn in eigen stad’. Omdat je doorgaans in haast en op automatische piloot door de stad zoeft, sta je niet stil bij wat er voor moois te zien is. De stad zie je met andere ogen als je deze bekijkt door de ogen van een toerist. In dit hoofdstuk vind je ook enkele oefeningen. Handig voor als je aan de slag wil met beter leren kijken.
Ook bescheidenheid is op z’n plaats. Het derde hoofdstuk gaat daar over. Aan de hand van optische illusies laat de schrijver zijn dat er verschillende manieren zijn om dingen te ‘zien’. Iets zomaar voor waar aannemen is dus onjuist. In die zou iedereen voorzichtiger moeten zijn met conclusies uit waarnemingen, omdat deze erg onderhevig zijn aan de interpretaties. Twee mensen kunnen beiden naar hetzelfde schilderij kijken en het totaal anders zien en beleven. In het hoofdstuk worden ook veel optische illusies getoond en ook hoe ze in het verleden en heden worden gebruikt.
Hoofstuk 4 tot en met 8 beschrijven vier skills van aandachtig kijken. Van elke skill beschrijft Van de Stigchel wat deze inhoudt en hoe je deze in kunt zetten in het dagelijks leven. Iets bekijken met een groot zoeklicht en dan eens met een klein zoeklicht is een tip waarvan ik denk dat kinderen daar ook iets mee kunnen. Dus ben je een ouder of professional die met kinderen werkt? Probeer deze zeker eens uit! De Aarsman-methode of Sherlock Holmes methode wordt ook beschreven. Trek je waarneming altijd in twijfel, en stel jezelf de vraag ‘zie ik echt wat ik zie?’. Samen kijken zorgt ervoor dat je kijkproces verbetert. De auteur vertelt over het ‘heilig uurtje’ dat in het academisch ziekenhuis van Utrecht wordt gebruikt om met z’n allen e kijken naar bijzondere scans. Daarbij wordt het kijkproces besproken en leert men van elkaars kijkpatroon. Er wordt ook nog een waardevolle tip gegeven: op de website van The New York Times staat een wekelijkse rubriek waarin scholieren worden uitgenodigd om vragen van de visual thinking strategy (Wat zie je? Op basis waarvan denk je dat je dat ziet? Wat zie je nog meer?) te stellen bij opvallende nieuwsfoto’s. De auteur schrijft ook dat het belangrijk is om de tijd te nemen. Er zijn namelijk twee fases van aandachtig kijken: de reflexfase en de bewuste fase.
In het laatste hoofstuk beschrijft de auteur het nut van deze vaardigheden. Ook daar biedt hij nog wat mooie inzichtelijkheden, bijvoorbeeld over nepnieuws en de belangrijke taak van factcheckers en ontmantelaars.
Ik beveel dit boek van harte aan aan iedereen die het interessant vindt om meer te leren over onze perceptie.
Interesse in dit boek? Klik hier om het boek bij BOL aan te schaffen. (Dit is een affiliate-link. Wanneer je via deze link iets koopt, verdien ik daar een klein percentage aan.)
*Werk je in het onderwijs en wil je meer weten over de twee netwerken, lees dan Bananenschillen op school. Het eerste deel beschrijft deze twee netwerken uitvoerig.
Gerelateerde berichten
Spraaktaal kids
Jet Isarin. Kentalis. Uitgeverij Pica. Spraaktaalkids is een box met 3 mappen voor 3 leeftijdcategorieën: (1) 4 – 7 jaar; (2) 7 – 10 jaar; (3) 10 – 14 jaar.…
LEES VERDERStimuleer de executieve functies van je leerlingen
9 Aanraders, Esther Monfils, 2024 Dit boek is een must read voor onderwijsprofessionals die belang hechten aan het stimuleren van executieve functies van leerlingen. Met 9 aanraders kun je je…
LEES VERDER