Groeien in executieve functies. Hoe? Zo!

De basis voor zelfsturing en leren leren. Praktijkboek voor het basisonderwijs. Catharine Malfait, Lannoo Campus, 2020.

In dit boek wordt inzicht gegeven in de verschillende executieve functies. Daarnaast worden er veel voorbeelden uit de Vlaamse onderwijspraktijk aangehaald. Het versterken van de executieve functies staat centraal. Hoe doe je dat? Er komen in dit boek verschillende tips en werkvormen voorbij. Het boek bestaat uit een theoretisch deel en een praktisch deel.

Aandacht is de basisvoorwaarde om bewust EF in te zetten. Daarnaast onderscheidt de auteur Lagere Orde EF (zoals impulscontrole, werkgeheugen, cognitieve flexibiliteit) en Hogere Orde EF (zoals gedragsevaluatie, probleemoplossend denken, plannen en organiseren. De EF in deze twee ordes worden de koude EF genoemd. Emotieregulatie is een warme EF en oefent veel invloed uit op het goed functioneren van de de koude EF. Vanuit deze 8 begrippen (de dikgedrukte begrippen) bouw de auteur het boek verder op.

Maar allereerst staat zij stil bij de eigen EF van de lezer en vul je onderstaand schema voor jezelf in. Daarin kun je als lezer reflecteren op de eigen EF. Dat doet Malfait met reden. Door uitgebreid stil te staan bij de eigen EF leer je hoe complex het is, wat eraan vooraf ging voordat jij als volwassene enigszins tot zelfsturing kwam, maar ook dat leerlingen nog veel moeten leren. Het goede voorbeeld geven en gedrag modelen is belangrijk. In mijn uitgave Stimuleer de executieve functies van je leerlingen (september, 2024) sta ik in één aanrader ook uitvoerig stil bij het belang van het goede voorbeeld geven.

Hardop denken is ook belangrijk. In de literatuur lees je ook wel eens over bewuste externe zelfspraak. Daar leren kinderen van: ze kunnen jouw denkproces volgen en leren daar enorm veel van. Doe dit bij het uitvoeren van taken, bij het oplossen van problemen en ook bij hoe je omgaat met (plotselinge) veranderingen. Veel gedrag is onbewust. Als je dit als leraar bewust maakt en je wijst kinderen erop, kunnen ze ook makkelijk meegaan in (denk)stappen en veranderingen. Mijn ervaring is dat het inzetten van een EF-taal/metafoor hier nu juist zo belangrijk voor is.

De volgende principes/interventies passeren de revue: scaffolding, modeling, spiegel voorhouden, feedback geven (met handige meters!), de eerste stap, stop-denk-doe, etc. In elk hoofdstuk worden ook praktische tips gegeven, zoals: spel gezelschapsspelen, woordenslang, wie is het?, gevoelsthermometer, kaart met stressbestrijders, wondervraag, gedachtenladder en heel veel meer. Het stappenplan om je schoolbank op te ruimen is heel erg helpend voor leraren die een klas vol rommelkonten hebben.

Een waardevol boek met goede tips voor leraren! Een aanrader. Leuk om verwijzingen naar twee delen van het Breinhelden-onderwijsprogramma, dat ik samen met Belinda Herrewijn schreef, te zien in de literatuurlijst.

Interesse in dit boek? Klik hier om het boek bij BOL aan te schaffen. (Dit is een affiliate-link. Wanneer je via deze link iets koopt, verdien ik daar een klein percentage aan.)

Er is ook een aanvullende kaartenset beschikbaar! Bestel de kaartenset hier bij BOL of klik op de afbeelding hieronder.

Deze kaarten zijn een coachingsinstrument om leerkrachten in het basisonderwijs te ondersteunen om EF te stimuleren. De kaartenset bestaat uit 3 delen: een deel met coachingsvragen, een deel met een korte en krachtige uitleg over wat EF zijn, aangevuld met tips en adviezen, en een deel gericht op interactie. Het handige van de kaarten is dat je ze los bij je kunt nemen en zo steeds aan iets kunt werken. De opbouw en opmaak ken je uit de boeken van Feryn en Malfait en in die zin sluiten ze daar naadloos op aan. Een waardevolle praktische aanvulling op de boeken!

Terug naar boekentips.