Kinderen en jongeren met AD(H)D

Waar help je ze mee? Een handboek voor ouders en omgeving. Tirtsa Ehrlich. SWP: 2024.

We kennen Tirtsa Ehrlich van andere uitgaven op het gebied van AD(H)D. Zo schreef zij Wonderlijke wazigheid*, ADDaisy* en ADDavid. Het werkboek ADD-groep*, het werkboek ADHD-groep*, Therapeutenhandleiding ADHD* en Zo snel als een…* schreef zij samen met Jacqueline Hilbers. Tirtsa Ehrlich is GZ-psycholoog en werkzaam binnen de kinder- en jeugd-GGZ. Ze behandelt kinderen met uiteenlopende psychiatrische problematiek. Tirtsa heeft zich in het bijzonder gespecialiseerd in de diagnostiek en behandeling van kinderen met ADHD en de begeleiding van hun ouders en naasten. Zij is op meerdere ADHD poli’s betrokken geweest bij de oprichting en coördinatie van het aanbod. Ook biedt zij een nascholing voor gedragswetenschappers bij King Nascholing.

In 2024 is Kinderen en jongeren met AD(H)D, waar help je ze mee?* verschenen. Dit boek schreef zij voor de ouders en de omgeving. Op de backcover geeft zij aan dat de inhoud van het boek universeel is en dat ook behandelaren met de voeten kunnen uit dit boek.

Ehrlich blijft bij de wetenschap in haar boek, sprak met veel ouders en deelt hun ervaringen. Het boek bevat 15 hoofdstukken, die zij middels een leeswijzer overzichtelijk maakt. In het boek staat zij stil bij uitleg over ADD, oorzaken, behandelingen, acceptatie en stigmatisering, geeft ze opvoedadviezen voor ouders, en staat zij stil bij basisbehoeften, het acht-stappenplan en het SGG-schema. De stap naar het voortgezet onderwijs en de stap erna behandelt de auteur eveneens. Ze bespreekt puberteit, adolescentie, adviezen voor ouders van tieners en het halen van het rijbewijs. In twee hoofdstukken biedt de auteur adviezen rondom liegen, gamen, social media, roken, alcohol en drugs. Vervolgens staat zij stil bij wat ADD in het gezin inhoudt. Het laatste hoofdstuk besluit zij met afsluitende tips voor de opvoeding van kinderen met ADD. In de bijlagen zijn verschillende hulpmiddelen/tools te vinden en via een QR-code is bij de uitgeverij extra digitaal materiaal te downloaden.

De boodschap van Ehrlich aan ouders en omgeving is duidelijk: er is geen quick fix voor het opvoeden van kinderen met ADD, wel een goodness of fit. Deze wordt meermaals in het boek genoemd. Ehrlich staat stil bij twee opvoedillusies: de illusie opvoeden is leuk en de illusie van controle.  In het boek lezen we dat een sensitieve responsieve opvoedhouding nodig is waarbij zoveel als mogelijk wordt stilgestaan bij de behoeften. De ‘instrumenten’ zijn verbindend gezag en geweldloos verzet. Daarbij is het belangrijk dat ouders ook kijken naar hun eigen gedrag en het goede voorbeeld geven (‘Wij zijn de volwassenen, wij geven ALTIJD als eerste het goede voorbeeld’).

Ouders en de omgeving van een kind zijn belangrijk als je kijkt naar de ontwikkeling van een kind. Dat wat het kind ‘meekrijgt’ bij de geboorte kan pas tot bloei komen als de omgeving daar passend en afgestemd op inspeelt. De auteur beschrijft het vierfactorenmodel van Barkley (ouderfactoren, kindfactoren, opvoedfactoren, omgevingsfactoren). Al deze factoren zijn van belang.

Bij ADD zijn problemen op te merken met executief functioneren en aandacht. Middels de metafoor van een verkeerstoren en de factsheet ‘ontwikkeling van executieve functies’ (Smidts) bespreekt de auteur wat executieve functies zijn en welke belemmeringen kinderen met ADD kunnen ervaren. Voor de verschillende vormen en niveaus van aandacht worden praktische adviezen gegeven. Kinderen met ADHD blijken een minder goed werkgeheugen te hebben. Daarnaast worden ze ook minder gestimuleerd door bekrachtigingen (beloningen) dan kinderen zonder ADHD en ervaren ze problemen met timemanagement en tijdsbesef. Ook hiervoor vind je tips in het boek.

Verschillende behandelingen worden ingezet bij AD(H)D-problematiek. Psycho-educatie dient daar altijd één van te zijn. Medicatie en psychologische behandeling (mediatie-therapie) zijn aanvullend ook mogelijk. De auteur beschrijft het duidelijk en begrijpelijk. De beschrijving van de verschillende soorten medicatie biedt ouders een mooi overzicht.

De auteur bespreekt ook interventies die niet-primair worden aanbevolen, omdat hiervan onvoldoende is aangetoond dat ze werken. Cognitieve functietrainingen (werkgeheugentrainingen, neurofeedback), CGT voor jonge kinderen (stop-denk-doe-trainingen) en executieve functietrainingen. Over het laatste is veel discussie. Werkt het dan helemaal niet? De transfer van een training naar de gang van alledag is klein en kortdurend, zeker bij jonge kinderen. Begrip en inzicht krijgen in executieve functies is belangrijk, zodat je in het dagelijks leven kunt oefenen om verschillende executieve vaardigheden beter te ontwikkelen bij je kind. Ouders zijn bij de ondersteuning en begeleiding van hun kind een belangrijke sleutel.

In het hoofdstuk over acceptatie beschrijft de auteur een aantal misverstanden, zoals ‘ADD heb je voor de rest van je leven’ en ‘ADD is een teken van slechte opvoeding’. Middels de vijf fasen van acceptatie wordt duidelijk wat je als ouders kunt doorlopen op het moment dat je kind ADD blijkt te ‘hebben’. Acceptatie is belangrijk omdat het begin is van ermee leren omgaan. Ook mindset en overtuigingen spelen een rol. Ouders kunnen deze met hun kind onderzoeken en uitdagen en vervolgens zoeken naar oplossingen. Ondersteuning van het netwerk helpt daarbij.

In het boek lees je over de 3 basisbehoeften:

1. Een veilige band tussen ouders en kind
2. Onvoorwaardelijke liefde en acceptatie
3. Vertrouwen in je kind en altijd naast je kind blijven staan

Om hier vorm aan te geven is een passende opvoedstijl nodig. Verbindend gezag en geweldloos verzet (Omer) bieden dat. Hoe dat door ouders kan worden ingezet wordt uitvoerig beschreven, met tips en adviezen, waaronder het gebruik van het SGG-schema (Situatie-Gedrag-Gevolg),  aandachtspunten voor positieve communicatie, het belang van co-regulatie en het stappenplan bij fouten en mislukkingen (Van Vlerken). Er wordt onderscheid gemaakt in wat je vooraf, preventief, kunt inzetten en achteraf.

In de puberteit vinden veel veranderingen plaats. Het kind wordt een tiener en de ouderrol verandert van een meer sturende naar een meer begeleidende. Ouders zijn niet de belangrijke andere meer, dat zijn leeftijdsgenoten. Tieners vragen om een andere afstemming. Ehrlich legt veel uit en ondersteund dat met herkenbare voorbeelden. Ze beschrijft de meest herkenbare rode knoppen vanuit het perspectief van de tieners en vanuit het perspectief van de ouder. Ik denk dat mijn tieners het fijn vinden dat ik dit boek gelezen heb, ik gebruikte wel wat rode knoppen. Oeps, gelukkig lees ik ook dat een fout geen fout is als je deze herstelt. Gelijk mijn tieners erbij geroepen en gesproken over deze rode knoppen. Het was een leuk en zinvol gesprek, waarbij we allen dingen herkenden, er ook om moesten lachen en met elkaar spraken over hoe het anders kan.

De overgang naar het voortgezet onderwijs en de stap erna vragen om alertheid, er veranderen immers dingen en het is fijn als deze overgangen zo soepel mogelijk verlopen. Het voortgezet onderwijs doet ook een appel op de planvaardigheden van leerlingen. Daarvoor zijn tips te vinden in het boek. Ook als de tiener volwassen is geworden gaat het opvoeden nog steeds door. Ouders krijgen te maken met liegen, gamen, social media, roken, alcohol en drugs. Ehrlich vertelt wat we weten uit onderzoek en haalt voorbeelden aan van andere ouders. Ook met betrekking tot deze onderwerpen geeft zij tips en adviezen vanuit verbindend gezag en geweldloos verzet.

Het boek biedt mooie uitleg, inzicht, adviezen en tips. Het is een aanrader voor iedereen die zijn of haar kind beter wil begrijpen en wil weten wat hij of zij kan doen. Het boek is toegankelijk geschreven, moeilijke woorden worden uitgelegd. Ondanks dat doet het een groot beroep op de lees- en begripsvaardigheid van de lezer. Het is weliswaar geschreven voor ouders van minderen met ADD; ook ouders van kinderen die geen ADD hebben, kunnen wat met de tips en adviezen.

Interesse in dit boek? Klik hier om het bij BOL aan te schaffen.*

*Dit links in dit bericht zijn affiliatelinks. Als je via deze links iets koopt ontvangt BreinBloeiers daar een klein percentage van. Daar zijn we blij mee! Zo bekostigen we deze website.

Terug naar de boekentips.