Leer kinderen omgaan met verandering, stress en angst

Een vrolijk en positief activiteitenboek. Deborah M. Plummer. Uitgeverij Pica

In Leer kinderen omgaan met verandering, stress en angst vind je naast veel achtergrondinformatie veel tips en adviezen. Ook zijn er werkbladen opgenomen. Deze zetten aan tot doen en praten. De nadruk bij alle oefeningen is het leren gebruiken van verbeeldingskracht om zo oplossingen voor problemen te vinden.

Het boek bestaat uit 6 delen:

Deel 1: Communiceren met begrip
In dit deel staan belangrijke elementen voor een begripvolle relatie centraal. Humanistische psychologie is de onderlegger. Duidelijk laten blijken dat we emoties van kinderen begrijpen, waarderen en respecteren én oprecht en specifiek belonen of complimenteren van eigen unieke mogelijkheden van kinderen zijn belangrijke strategieën. Met betrekking tot het waarderen van emoties worden 3 stappen gedeeld: (1) Zeg wat je hebt gezien, gehoord en gevoeld; (2) Geef aan hoe jij dacht dat het kind zich voelde; (3) Scheid gevoel en handeling van elkaar. Over het geven van complimenten geeft de auteur aan dat het belangrijk is om op te letten hoe je kinderen prijst. Vaak wordt voorwaardelijk geprezen (‘dat heb je mooi gedaan, maar……’) of ten koste van anderen. Ook ‘goed zo’ raadt zij af. Er worden mooie suggesties gegeven hoe wel te complimenteren.
In dit deel lees je ook over de regulering van emoties en de stressrespons. Achtergrondinformatie over hoe wij mensen werken even makkelijk gezegd. De auteur beschrijft dat kort, kracht en vooral toegankelijk. Zo schrijft zij over stressfactoren, gevolgen van stress, en ‘het temmen van tijgers’ en hoe adembeheersing en verbeelding daarbij kunnen ondersteunen. Op dat laatste gaat zij, in een hoofdstuk over het stimuleren van fantasierijke oplossingen, dieper in. De auteur schrijft over het stellen van doelen door het werken met verbeelding en hoe je dat vervolgens aanpakt. Hiervoor staan richtlijnen beschreven.

Deel 2: Vaardigheden voor het lezen
Deel 2 staat stil bij zelfbewustzijn, werken met verbeelding en emoties. Kinderen leren nadenken over verschillende aspecten van zichzelf; verandering in een bredere context plaatsen; zichzelf zien als actieve deelnemer; eigen sterke punten kennen; en nadenken over de stip op de horizon. Lichaamsbewustzijn, verschillen en overeenkomsten komen aan bod via oefeningen met leuke werkbladen. De verbeeldingsoefeningen ‘Denk aan een chocoladetaart’ en ‘Als ik een dier zou zijn’ leren kinderen hun fantasie te gebruiken, dat gezien kan worden als basis voor oplossingsgericht nadenken. Het boek beschrijft meerdere oefeningen waarmee emoties herkend en verkend kunnen worden. Daar zijn ook doe-bladen bij. Enkele oefeningen zijn: ‘als emoties kleuren waren’, ‘emotiemaskers’ en ‘parachutespelletje: het stormt op zee’. Bij deze laatste oefeningen hebben kinderen in een kring een kleed vast waarop een bal ligt. Bij ‘storm’ laten ze het kleed met hoge golven dansen terwijl zij proberen de bal op het kleed te houden. Zo worden emoties metaforisch besproken en uitgebeeld.

Deel 3: Omgaan met verandering
Voor het beschrijven van dit deel, vertel ik graag over een ervaring:
Ik haalde voor een leerling waar ik bij betrokken ben veel inspiratie uit dit deel. Deze leerling heeft enorm veel last van de decembermaand en de aanloop er naar toe, omdat er zoveel anders gaat dan normaal. Problemen met cognitieve flexibiliteit. We zijn op zoek geweest naar hoe we deze leerling goed kunnen ondersteunen.

We begonnen vroeg in het jaar; dit was een belangrijke factor in het succes. Zo konden we dingen opbouwen. Vanaf september zette de leerkracht, onder begeleiding van de IB’er, het volgende in:

• Het spel ‘Ik bespeur verandering’, waarbij de leerkracht steeds iets in de klas veranderde (prullenbak niet onder het bord, maar achter in de klas; nakijkpennen werden nakijkpotloden, etc.). Dit deed de juf klassikaal; alle kinderen genoten ervan. Ook de leerling die zoveel moeite heeft met verandering. Juf betrok hem actief bij het bedenken bij de veranderingen. Zo werd het leuk.
• Ook legde de juf regelmatig de aandacht op veranderen tijdens lessen. In de natuurles (bomen, planten, dieren groeien en veranderen), in de rekenles (van deze twee getallen kun je als je ze optelt een ander getal maken en als je ze aftrekt is het weer een ander getal), etc. Zo ‘normaliseerde’ zij veranderingen.
• Samen met de leerling maakte juf een woordenlijst van woorden die voor de leerling met veranderen te maken hebben. Daar stonden o.a. deze woorden op: bang, druk, veel, het klopt niet meer, anders, opnieuw wennen. Die boden een mooie gelegenheid tot gesprek waarin de juf inzicht kreeg in hoe de leerling zaken beleeft. Zo werd duidelijk dat de combinatie van dingen (opeens andere activiteiten en klassendoorbrekend werken, zoals op decemberknutselmiddagen op deze school gebruikelijk is) teveel van het goede is. Samen werd besproken wat / niet te doen. Uitkomst: wel meedoen, van tevoren kiezen wat hij wil doen, dat in de eigen klas laten plaatsvinden waarbij de leerling zelfs op zijn eigen plaats kan blijven zitten.
• Voorstellen en verbeelden –> voorspellen. ‘Aan de binnenkant van je ogen bekijken wat er kan gebeuren’ en op basis daarvan verschillende scenario’s voorspellen. Vervolgens nadenken over hoe het voelt.
• In overleg met ouders bespraken de leerkracht, de IB’er én de leerling een nieuw ‘spel’: het experiment van klein naar groot. Hierbij ging het om iets nieuws uitproberen. Eerst iets kleins (haren kammen bij een andere spiegel) en zo steeds groter (iets nieuws proeven, slapen met 2 i.p.v. 119 (!) knuffels). Daarnaast hanteerden ouders ‘de zes regels’ uit dit boek.

Deze zes regels zijn: (1) routine; (2) herhaling; (3) leg vast; (4) blijf vragen; (5) vertel opnieuw; (6) weersta.

Deel 4: Omgaan met stress
Dit deel begint met een uitleg over hoe stress werkt. Hoe signalen herkend kunnen worden. Dat een lichaam ook weleens reageert op een vals alarm. Dat er verschillende soorten stress zijn enz. De oefeningen leren kinderen hoe het werkt in de hersenen, dat een beetje stress goed kan zijn en dat emoties een rol spelen. Hierin is overlap te herkennen met het voorgaande deel.
Er wordt ook stilgestaan bij ‘veranderen hoe we ons voelen’. Ontspannen, bijtanken, massage, kliederen en vies worden, lachen, een glimlach doorgeven, zijn enkele oefeningen om emoties te reguleren.

Deel 5: Omgaan met angst
Als patronen van emoties en gedachten herkend kunnen worden dan kan dat helpen bij het omgaan met angst. Het kan ook helpen besef te hebben dat zorgen er in verschillende soorten en maten zijn. Zo wordt er stilgestaan bij denken, voelen en doen. Oefeningen als ‘wegwerpgedachten’, ‘gedachten vangen’ en ‘goed nieuws en slecht nieuws’ zijn waardevol om dit te leren. Er wordt in dit deel ook stilgestaan bij bezorgdheid. Ook hiervoor worden oefeningen, waarvan veel met een doe-blad beschreven. ‘De zorgenboom’ (meditatie-achtige werkvorm) en ‘Het boek van de Wijsheid’ zijn enkele voorbeelden.

Deel 6: Verdergaan
Dit deel staat stil bij het stellen van doelen, het ontwikkelen van strategieën om de eigen vorderingen bij te houden en het genieten van succes. Wederom hebben veel oefeningen in dit deel een doe-blad.

Doebladen zijn bij de uitgeverij te downloaden.
Het boek is geschreven door Deborah M. Plummer die een achtergrond heeft als taal/spraaktherapeut en als universitair docent Communicatie en Gezondheid. Het boek is goed bruikbaar in verschillende settingen (onderwijs, opvoeding en jeugdhulp) en voor verschillende doelgroepen. Vanuit de achtergrond van de auteur is een goede aansluiting op kinderen met spraakproblemen te zien. Ook bij kinderen die meerbegaafd zijn, die doorgaans creatief kunnen zijn in hun denken, sluit dit boek, denk ik, goed aan.

Interesse in dit boek? Klik hier om het aan te schaffen bij Uitgeverij Pica.

Terug naar de boekentips.