Wij zijn ons brein

Van baarmoeder tot alzheimer. Dick Swaab. Pluim.

Wat een ontzettend mooi boek. Dit boek kent al verschillende herdrukken en is een mustread voor iedereen die meer wil weten over het brein. Swaab neemt je mee in de wonderlijke wereld van het brein. Hij begint in de baarmoeder waar het brein ‘gemaakt’ wordt en eindigt bij ouderdom en de dood.

Het boek begint met een inleiding. Vervolgens wordt er stilgestaan bij ontwikkeling, geboorte en ouderzorg. Zo wordt er stil gestaan bij moederlijk en vaderlijk gedrag. Niet alleen bij moeders wordt het zorggedrag versterkt ook bij vaders. Bij toekomstige vaders dalen de bloedspiegels van het mannelijke geslachtshormoon testosteron, wat een verminderde agressie toen opzicht van het kind en een afgenomen voorplantingsdrift tot gevolg heeft. Wat werkt dat toch mooi! Swaab gaat ook in op het bedreigde foetale brein in de ‘veilige’ baarmoeder. Hij spreekt over middelenmisbruik en roken en de verschillende psychopathologieën die daaruit voort kunnen komen. Swaab spreekt ook over seksuele differentiatie van de hersenen in de baarmoeder. Op een respectvolle wijze legt hij uit waarom homoseksualiteit niet te genezen is en pleit hij tussen de regels door voor meer begrip en acceptatie. Hij legt de link met de natuur.

Swaab wijdt ook een hoofdstuk aan de puberteit en legt uit waarom pubers nieuwsgierig zijn en hun grenzen verkennen tot frustratie van hun ouders die klaarblijkelijk hun eigen tijd vergeten lijken te zijn. Ook vertelt hij over de rol van de hypothalamus en zoemt hij onder andere in op het Prader-Willisyndroom, vetzucht en clusterhoofdpijn. Ook lees je in dit boek over verslavende stoffen. Alle verslavende stoffen werken direct of indirect op het belonende dopaminesysteem in de hersenen, al dan niet via een opiaatsysteem. Swaab bespreekt meerdere drugs en de gevolgen van gebruik ervan voor het brein. In het hoofdstuk Hersenen en bewustzijn lees je meer over locked-in-syndroom, hersendood, transplantatie en het ‘opvullen’ van ontbrekende informatie. Agressie, autisme, schizofrenie, hersenen en sport en moreel gedrag worden in aparte hoofdstukken besproken door Swaab. Zo staat hij tevens stil bij het geheugen. Hij beschrijft mooi het verschil tussen het korte- en langetermijngeheugen. Bij de inzet van het korte termijn geheugen verandert alleen de sterkte van de aanwezige synapsen. Voor het langetermijngeheugen is de synthese van nieuwe eiwitten noodzakelijk, omdat er nieuwe verbindingen tussen zenuwcellen worden gevormd. Een verschil dus tussen een functionele en structurele verandering.

Swaab staat ook stil bij de hersenen en religie. Hij legt uit waarom zoveel mensen hun heil vinden in geloof en wat daarvan het evolutionaire voordeel is. Religie houdt de groep bijeen en bewerkstelligt een gezondere levenstijl. Swaab schrijft ook over Alzheimer en de dood. Het laatste hoofdstuk eindigt met conclusies. De hoofdconclusie is: “… Zijn wij eenmaal volwassen, dan zijn er grote beperkingen aan de modificeerbaarheid van onze hersenen, en liggen onze eigenschappen vast. De bouw van onze hersenen die zo tot stand is gekomen bepaalt hun functiie: wij zijn ons brein.”

Wat ik zeer prettig vind, is dat dit boek makkelijk wegleest. Het is dan wel een dikke pil, door de indeling lees je het in kleine stukjes en is het goed te behappen. De ervaringen van Swaab zijn verweven in de tekst en geven naast verdieping op de inhoud ook een persoonlijke tintje aan het boek. Het is interessant om te lezen aan welke onderzoeken hij heeft meegewerkt, welke bekende onderzoekers hij heeft mogen bezoeken en hoe hij met anderen heeft samengewerkt. Maar ook hoe hij in sommige situaties de ‘waarheid’ wilde achterhalen. Zo heb ik ongegeneerd gelachen om Swaabs vasthoudendheid om de pauselijke stoel met gat te mogen bekijken. Een stoel die het bewijs zou zijn voor een vrolijke paus een paar eeuwen geleden.

Ieder stukje begint met een citaat, bijvoorbeeld van Aristoteles en Conficius, maar ook van meer hedendaagse grootheden. Een mooie aanvulling. Ik kan dit boek van harte aanbevelen.

Interesse in dit boek? Klik hier om het boek bij BOL aan te schaffen. (Dit is een affiliate-link. Wanneer je via deze link iets koopt, verdien ik daar een klein percentage aan.)

Terug naar de boekentips